Circulair paviljoen Energie Kenniscentrum

Het Energie Kenniscentrum Leeuwarden is een licht gebouw dat met een nastelbare fundering op de voormalige afvalberging Skinkeskâns is gebouwd. Het duurzame en circulair gebouwde paviljoen fungeert als landmark voor de nieuwe Energiecampus.

Prijs Circulair Bouwen 2021

Het Energie Kenniscentrum Leeuwarden is een circulair paviljoen met een hoge centrale ruimte die de verbinding maakt met de ingang aan de voorkant en met de grote zaal aan de achterkant. Deze biedt een prachtig uitzicht op het polderlandschap. De middenstrook is het hart van het gebouw, dat met zijn opendraaiende puien een verbinding vormt met de omgeving. Aan weerszijden van die centrale as liggen de kantoren. Aan de ene kant bevindt zich Ekwadraat, aan de andere kant Koninklijke Oosterhof Holman. Samen vormen zij de opdrachtgever voor dit gebouw. De middenstrook wordt dagelijks gebruikt als lunch- en/of vergaderruimte van beide bedrijven. Ze leent zich ook uitstekend voor presentaties, tentoonstellingen en opleidingen.

Een opvallend element in de centrale ruimte zijn de multiplex latten die op diverse plaatsen terugkomen. Achter deze latten zit een bijzonder verhaal. Wij hadden een aantal jaar geleden een gymzaalvloer gekocht met de bedoeling er ooit een tweede leven aan te geven. We hebben de vloer in latten gezaagd die met de bovenzijde –de geverfde zijde– tegen elkaar zijn gelijmd, waardoor de onderzijde in het zicht komt. De hele vloer (600m²) is uiteindelijk hergebruikt in de bar, in de zitbanken en als scherm voor een aantal aangrenzende ruimtes.

Ekwadraat hechtte als opdrachtgever erg veel belang aan een circulair gebouw met zo min mogelijk CO2 uitstoot. Ekwadraat is een onafhankelijk energie adviesbureau, gespecialiseerd in duurzame energie, energiebesparing en transitiemanagement. Ze zijn dagelijks met duurzaamheid bezig, dan kan je moeilijk een gebouw van beton gaan neerzetten. De leidraad hierbij was vooral: gebruik je logisch verstand en verzand niet in het moeras van duurzaamheidscertificaten. De focus lag op de juiste keuze van bouwmaterialen en hun toepassing. Maak circulariteit zichtbaar, zo zou je het kunnen omschrijven. Als architect proberen we in elk project zoveel mogelijk circulair te denken. In de ontwerpfase moet je ook nadenken over het hergebruik van de toegepaste bouwmaterialen. Wanneer het gebouw uiteindelijk zal ontmanteld worden, kan de volledige staalconstructie uit elkaar geschroefd worden. Voor mij is dit de toekomst: als ontwerper beschik je straks over een bepaalde voorraad aan materialen waarmee je een gebouw moet maken. Een gebouw zie ik als een opslagplek van bouwmaterialen. Wanneer het gebouw ooit aan het eind van zijn levensduur komt, schroef je alles uit elkaar en ga je de materialen liefst in hun oorspronkelijke vorm opnieuw gebruiken. Hoe minder je het materiaal moet bewerken voor het tweede gebruik hoe beter, want hierbij komt weer energieverbruik en de nodige CO2 uitstoot kijken.

KEUZE THERMISCH VERZINKEN

"We hebben bewust gekozen voor thermisch verzinken in plaats van poedercoaten, zodat je zo puur mogelijk bij het materiaal blijft. Je maakt circulariteit hierdoor ook zichtbaar; mensen zijn aanvankelijk verbaasd dat het staal niet geverfd is, maar wanneer je het verhaal erachter vertelt zijn ze meteen mee. Het was trouwens best wel een uitdaging om de aannemer te overtuigen. Die wou het staal dat binnen in het gebouw zit enkel poedercoaten, omdat het volgens hem een stuk goedkoper was. Maar als ik dan ging doorvragen, vergeleek hij éénlaags poedercoaten met een duplex systeem (nvdr: verzinken + poedercoaten). Ja, dan ga je natuurlijk appelen met peren vergelijken. Ik heb hem uitgelegd dat ik geen enkele reden kon bedenken waarom we binnen of buiten een kleurtje zouden moeten aanbrengen op het verzinkte staal. Ik hou van die grijze tint die perfect past bij het vergrijzende hout van de lamellengevel. Bovendien hadden we ook intensief en structureel overleg met de bewoners in het naburige dorp die vreesden dat dit gebouw zou verrijzen als een soort lampion bovenop de terp. Daarom hebben we gekozen voor een houten gevel die met de tijd vergrijst. Het verzinkte staal reflecteert in enige mate een lichte of donkere dag en neemt de kleur van de omgeving op."

JURYMOTIVATIE

Het Energie Kenniscentrum is een toonvoorbeeld van circulair bouwen en de consequente keuzes die daarbij horen. De architecten gingen voluit voor herbruikbare én hergebruikte bouwmaterialen. Bouwen op een vuilnisbelt vormt een uitdaging. Heien of zware funderingen waren uit den boze. Het demonteerbare verzinkte staalskelet rust met zijn 108 kolommen los op betonplaten die in een zandbed op een beschermende folie zijn geplaatst. Deze bouwmethodiek  laat toe om desgevallend de tijdelijke ingreep in het landschap uit te wissen.