Pompentoren Ichtegem 

De Pompentoren in Eernegem, België, is een voormalige watertoren die wordt getransformeerd tot een uitkijktoren als onderdeel van het Horizon 2025-project.

Het gebouw vormt een bijzondere verbinding tussen architectuur en natuur. De toren bevindt zich centraal in het Horizon 2025-project, waarin een netwerk van landschappelijke uitkijktorens wordt ontwikkeld. Dit project heeft tot doel de toeristische aantrekkelijkheid van vier regio's in België te vergroten. De oorspronkelijke Pompentoren raakte sinds 1986 buiten gebruik. Met de transformatie tot uitkijktoren wordt de nadruk gelegd op het behoud van de identiteit en elegantie van het bouwwerk, nu een bestemming langs de recreatieve fietsroute G62.
Ooit een vergeten en verborgen object, is het nu de bedoeling dat de toren een herkennings- en uitkijkpunt wordt langs de voormalige spoorlijn, nu bekend als de G62, die door West-Vlaanderen loopt. De voormalige functie van de Pompentoren en het verhaal achter het ontstaan van dit bouwwerk, weerspiegelt de samenwerking tussen architectuur, landschap en techniek. Een kleine toren met een grote rol in het omliggende landschap. Het doel van de transformatie is om het verhaal van de vroegere functie te vertalen naar de toekomst.
ZOUT EN ZOET
Bij de Pompentoren in Eernegem komen architectuur, landschap en techniek samen. In de 19e eeuw werd een spoorlijn aangelegd tussen Torhout en Oostende. De stoomlocomotieven die langs deze lijn reden, konden het zoute en kalkrijke water uit de omgeving van Oostende niet gebruiken. Daarom werd een alternatieve zoetwaterbron gecreëerd in Eernegem, waar het water veel geschikter was voor de locomotieven. Om voldoende zoet water te leveren, werd in 1870 een reservoir gegraven en een pomptoren gebouwd om het benodigde water via een 16 kilometer lange pijpleiding naar Oostende te transporteren. Toen het gebruik van de stoomlocomotieven stopte, werd de toren overbodig en raakte in vergetelheid.
Het verhaal van deze infrastructuur vormt de inspiratie voor de nieuwe uitkijktoren. De Pompentoren werd opgesplitst: het onderste deel werd gerenoveerd en verbonden met het omliggende landschap, inclusief het reservoir en het pad voor bezoekers van de G62. Hier wordt het verhaal van het zoete water en het landschap verteld. Het bovenste deel van de toren werd verhoogd en biedt uitzicht op de kust, waar het water naartoe stroomde. De verbinding tussen zoet en zout wordt gesymboliseerd door een stalen constructie die spiraalsgewijs omhoog loopt.
GEBOUWD ALS POMPTOREN
Het ontwerp is gebaseerd op de bestaande structuur van de toren, waarbij het behoud en de heropleving van het oorspronkelijke gebouw centraal staan. Hoewel de Pompentoren beperkte erfgoed- en monumentale waarde heeft, vormt het wel een belangrijk oriëntatiepunt in het landschap. Dit was het uitgangspunt voor de renovatie: het herstel van het verhaal en de structuur. Veel aandacht is besteed aan het in ere herstellen van het originele metselwerk.
GEBRUIKT ALS UITKIJKTOREN
Voor de transformatie tot uitkijktoren is ervoor gekozen om geen extra volume toe te voegen, maar de bestaande toren te integreren in de nieuwe functie. De karakteristieke uitstraling van de toren blijft behouden. Met een eenvoudige, maar radicale ingreep is de toren verhoogd. De bovenste laag van de toren is losgekoppeld van de onderste, met een transparante constructie in het midden. Dit geeft de toren een lichtere en expressievere uitstraling; het lijkt alsof het uitkijkplatform de zwaartekracht tart. Door de transparantie ontstaat een dialoog tussen de toren en het omliggende landschap.
De Pompentoren, nu een uitkijktoren, vertelt het verhaal van het technisch vernuft uit het verleden, gecombineerd met moderne technieken. De toren slaat een brug tussen het historische belang van water en landschap en het recreatieve gebruik van het gebied vandaag de dag.

Bij de herbestemming van de karakteristieke en elegante bakstenen Pompentoren stond het behoud van de oorspronkelijke uitstraling centraal. Tegelijkertijd was er de ambitie om het gebouw een nieuwe functie en tijdslaag te geven: transformatie tot uitkijktoren. De toevoeging moest niet alleen de identiteit van de toren versterken, maar ook een subtiele harmonie creëren tussen oud en nieuw.
De keuze voor een nieuw, terughoudend en constructief materiaal was daarbij essentieel. Staal, met zijn slanke en fragiele eigenschappen, biedt een contrasterend maar complementair tegenwicht aan de robuuste baksteenstructuur. Voor een puur en eerlijk uiterlijk is het staal gegalvaniseerd. Deze bewerking benadrukt de rauwe schoonheid van het materiaal, terwijl het de verbindingen een natuurlijke uitstraling geeft. Om de toevoeging zo transparant en licht mogelijk te maken, is de constructie tot de essentie teruggebracht. Een buitenring van slanke kolommen vormt de basis, met trapbomen als verbindende en dragende elementen. De trappen, gemaakt van gegalvaniseerde roosters, versterken de open uitstraling en zorgen voor een functioneel en visueel aantrekkelijk geheel.
De combinatie van materialen en minimalistisch ontwerp creëert een bijzondere beleving. Terwijl bezoekers de toren beklimmen, ontvouwt zich een panoramisch uitzicht, waarbij de luchtige, stalen structuur contrasteert met de massieve bakstenen basis. Het gegalvaniseerde staal reageert op licht en weersomstandigheden, waardoor een dynamische interactie ontstaat met de omgeving.
Door te kiezen voor een transparante constructie en een materiaalgebruik dat zowel eerlijk als functioneel is, wordt een nieuwe laag aan het verhaal van de Pompentoren toegevoegd. Dit project vormt een integratie van architectuur, constructie en stabiliteit. Het behoudt de karakteristieke waarde van de Pompentoren, terwijl het een eigentijdse laag toevoegt. De combinatie van staal en baksteen, oud en nieuw, zwaar en licht, resulteert in een ontwerp dat meer is dan een som van materialen. Het is een zorgvuldig gebalanceerde dialoog tussen traditie en innovatie, tussen functie en esthetiek. De toevoeging versterkt niet alleen de identiteit van de Pompentoren, maar biedt ook een unieke ervaring voor iedereen die de toren bezoekt.